Xin chào bạn đến với chuyên trang tư vấn dịch vụ pháp luật. Sau đây là một số nội dung chỉ mang tính chất tham khảo. các bạn có thể đọc để hiểu thêm nhé.
Chiếm vị trí thống lĩnh thị trường (mà độc quyền chỉ là trường hợp đặc biệt khi không còn đối thủ cạnh tranh), vẫn luôn là mục tiêu và động lực của doanh nghiệp (DN) , vì ở vị thế này, họ có thể dễ dàng đạt lợi nhuận tối ưu nhất. Cuộc chạy đua giành vị trí thống lĩnh thị trường (TLTT) cũng góp phần thúc đẩy cạnh tranh hiệu quả. Vì vậy, không ai cấm DN có vị trí TLTT cả. Luật Cạnh tranh (LCT) chỉ cấm hành vi lạm dụng vị trí TLTT và không cho phép hình thành vị trí TLTT nào có nguy cơ lạm dụng cao
Việt nam chưa có định nghĩa thế nào là „Vị trí TLTT“. Theo cách nhìn của Tòa án Châu Âu-được hầu hết các nước phát triển đồng tình- một cách tổng quát nhất, thì đó là vị trí quyền lực (sức mạnh) trên thị trường của một doanh nghiệp cho phép nó cản trở việc duy trì sự cạnh tranh thực sự trên thị trường liên quan. Luật CT của ta chỉ nêu 02 yếu tố để coi một DN có vị trí TLTT là có thị phần từ 30% trở lên, hoặc có khả năng gây hạn chế CT.
Để tham gia thị trường tiêu thụ, DN- trong tư cách người chào hàng- trước hết luôn tìm cách có được những lợi thế cạnh tranh của người bán hàng sao cho chỉ mình họ là người có nguồn hàng duy nhất. Đó có thể là (Franchie), độc quyền phân phối, độc quyền sử dụng, khai thác quyền tác giả, quyền Sở hữu Công Nghiệp,v…v. Như K+ mua độc quyền phát hành tác phẩm là các chương trình quay hình giải ngoại hạng Anh; như Megastar mua độc quyền phân phối, kinh doanh các tác phẩm điện ảnh Mỹ, như một số công ty dược phẩm mua patent sản xuất độc quyền thuốc đặc trị tại Việt nam. Nói chung, những độc quyền như vậy chỉ bảo vệ họ không bị cạnh tranh bởi các đối thủ khác (người bán) cũng muốn được phân phối chính các sản phẩm này và họ được bảo vệ trước hết bởi Luật Sở hữu Trí tuệ. Nhưng trên thị trường tiêu thụ, độc quyền đó không phải là một bảo đảm để người tiêu dùng chỉ mua sản phẩm của họ mà không mua các sản phẩm khác có tính năng tương tự, có thể thay thế, để đáp ứng như cầu của mình.
>>
Xác định thị trường liên quan là việc làm đầu tiên, quan trọng, tốn kém và cũng khó khăn nhất để trả lời câu hỏi liệu một DN có lạm dụng vị trí TLTT hay không. Thị trường liên quan (TTLQ) theo LCT Việt nam gồm thị trường sản phẩm liên quan và thị trường địa lý liên quan. (Châu Âu còn thêm thị trường thời gian liên quan).
Đối với K+, thị trường tiêu thụ các chương trình phát sóng giải ngoại hạng Anh chẳng hạn, trước hết là thị trường cung cấp các chương trình truyền hình giải trí gồm các chương trình thể thao, văn hóa văn nghệ, trò chơi truyền hình, v…v… để đáp ứng nhu cầu giải trí bằng TV của người dân. Tại thị trường hẹp hơn là thị trường các chương trình thể thao thì K+ cũng phải cạnh tranh với chương trình về các môn thể thao khác như quần vợt, đấm bốc, bơi lội, đua xe hơi, xe đạp. Hẹp nhất (chỉ tính riêng môn bóng đá), K+ phải cạnh tranh với chương trình phát sóng giải vô địch các nước khác như của Đức, Bồ Đào Nha, Nga, v…v… Các thị trường này đều có thể là thị trường liên quan của K+. Tương tự, thị trường liên quan của Megastar ở mức rộng nhất có thể là thị trường giải trí bằng các loại hình nghệ thuật như xem kịch, xem phim tại rạp, xem TV, xem biểu diễn nghệ thuật; là thị trường phân phối và chiếu phim tại rạp; hẹp hơn nữa là thị trường chiếu phim nước ngoài.
Phạm vi cụ thể của thị trường sản phẩm liên quan chủ yếu được xác định theo nguyên tắc khả năng thay thế chức năng theo góc nhìn của người tiêu thụ (yếu tố cầu). Tòan bộ sản phẩm, dịch vụ – theo cách nhìn của người tiêu thụ về tính chất, giá cả, mục đích sử dụng- mà tương tự, có thể thay thế nhau, đều thuộc vào thị trường sản phẩm LQ. Hiện nay, khả năng thay thế được xác định qua điều tra giả định ý kiến người tiêu dùng bằng phương pháp thử SSNIP-Test (Small but Significant Non-transitory Increase in Price). Theo đó, hai sản phẩm A, B cùng thuộc thị trường liên quan, nếu khi giá mua A tăng từ 5% đến 10% trong một khoảng thời gian đủ dài, thì người tiêu thụ sẽ chuyển sang mua B. Nếu A, B thuộc thị trường liên quan thì tiếp tục giả định tăng giá Avà B để xác định C. Điều tra sẽ chấm dứt tại sản phẩm X khi việc tăng giá các sản phẩm A,B, C…không làm người tiêu thụ chuyển sang mua X mà sẵng sàng chấp nhận tăng giá. Thị trường sản phẩm LQ sẽ bao gồm các sản phẩm được điều tra không phải là X.
Xác định một DN có vị trí TLTT trên thị trường liên quan của mình hay không, cũng không dễ. Bản chất của nó là xác định liệu DN đó có thể tăng lợi nhuận bằng những cách thức tùy thích- thường là tăng giá bán- mà không cần phải chú ý đến phản ứng của người tiêu thụ, của đối thủ cạnh tranh hay không. Để làm được điều đó, phải điều tra phân tích cả 03 bên tham gia thị trường là DN (thị phần, sức mạnh tài chính, cơ cấu tổ chức, hệ thống phân phối,…), đối thủ cạnh tranh (sức mạnh tài chính, khả năng chuyển đổi sản phẩm, khả năng thâm nhập thị trường…, người tiêu thụ (tập quán, thói quen, thu nhập, …) và cuối cùng là cơ cấu thị trường dưới góc độ cạnh tranh (số lượng các đối thủ cạnh tranh, thị phần,…)
Cuối cùng mới là việc xem xét những hành vi cụ thể của DN giữ vị trí TLTT có phải là hành vi lạm dụng bị cấm hay không.
Như vậy, không thể đánh đồng việc K+ hay Megastar được độc quyền sử dụng quyền tác giả (chương trình quay phim giải bóng đá, phim Mỹ) là độc quyền trên TTLQ rồi từ đó lên án họ tăng giá hay áp đặt điều kiện giao dịch.
Tuy nhiên, không áp dụng Luật Cạnh tranh để điều tra các DN tham gia mua bản quyền với công ty MP & Silva cũng là một thiếu sót lớn:
– Các DN như SCTV, VCTV, VTC, K+ đều có phần góp vốn quan trọng của VTV ở mức không thể bỏ qua tiếng nói của VTV. Việc các DN này dễ dàng nhường cho K+ thắng thầu có thể là hành vi „thông đồng để một bên của thỏa thuận thắng thầu trong việc cung cấp hàng hóa, cung ứng dịch vụ“ vi phạm khoản 8, điều 8 LCT.
– Thực tế cho thấy, hiện nay các DN khác vẫn có thể được khai thác, sử dụng lại các chương trình độc quyền của K+, nhưng phải tuân thủ điều kiện tối thiểu là các điều kiện do K+ đã ký kết với MP & Silva. Không thể loại trừ rằng, K+ và VTV, SCTV, VCTV, VTC đã biết và tính toán trước được các điều kiện này sẽ bảo đảm lợi nhuận cao cho mình. Họ chủ đích để K+ ký hợp đồng với MP & Silva, nhằm hợp thức hóa, biến những điều kiện đó thành điều kiện bắt buộc tối thiểu –không thể thương lượng- ép các bên thứ ba muốn sử dụng lại các chương trình do K+ độc quyền. Nếu đúng vậy, họ đã „ thỏa thuận ấn định giá hàng hóa, dịch vụ một cách gián tiếp“ vi phạm khoản 1, điều 8 LCT.
– Phát thanh, truyền hình là lĩnh vực độc quyền Nhà nước. Theo điều 15 LCT, Nhà nước có quyền và trách nhiệm kiểm soát hoạt động của DN trong lĩnh vực này. Vì vậy, giá mua bán chương trình của K+, VTV, kể cả của liên doanh VSTV cũng phải do Nhà nước quyết định (mục a, khoản 1, điều 15 LCT). Cần điều tra làm rõ cơ quan Nhà nước có thẩm quyền nào đã vi phạm điều 15 LCT, bỏ qua trách nhiệm kiểm soát giá cả này.
Nhà nước là người đại diện bảo vệ quyền lợi chung của xã hội. Lẽ ra Cục quản lý cạnh tranh (QLCT) là đại diện Nhà nước trong lĩnh vực cạnh tranh đã phải chủ động tiến hành điều tra các hành vi trên mà không cần phải có . Cần có qui định cụ thể để Cục QLCT có trách nhiệm chủ động điều tra những hành vi cạnh tranh nào:a) gây ảnh hưởng đến một số lượng lớn người tiêu dùng; b) của DN độc quyền Nhà nước; hoặc c) của DN hoạt động trong lĩnh vực độc quyền Nhà nước.
Sự phẫn nộ của người dân xung quanh vụ K+ chắc chắn không chỉ vì phải trả tiền cao, vì những nghi ngờ quen thuộc không lời giải đáp về „sân sau“ cho các ông lớn sắp về hưu, vì sự „khôn khéo“ lợi dụng vốn Nhà nước, thương hiệu quốc gia, quan hệ câu kết để thủ lợi riêng v…v, mà vì tất cả những điều ai cũng biết ấy vẫn không thể giải quyết hay ít nhất cũng chưa có cơ sở để tin rằng chúng sẽ được giải quyết. Hãy bắt đầu bằng việc ban hành một bộ luật đặc biệt điều chỉnh toàn diện hoạt động của DN độc quyền NN, DN hoạt động công ích, DN hoạt động trong lĩnh vực độc quyền NN và doanh nghiệp có vốn NN từ 25% trở lên. Trước mắt, nên có qui định về trách nhiệm chủ động điều tra của Cục QLCT.
SOURCE: THỜI BÁO KINH TẾ SÀI GÒN SỐ 33 – 2010, THỨ NĂM 12/8/2010 – GST.TS. NGUYỄN VÂN NAM
(: Bài viết được đăng tải nhằm mục đích nghiên cứu, giáo dục, phổ biến, tuyên truyền pháp luật và chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước không nhằm mục đích thương mại. Thông tin nêu trên chỉ có giá trị tham khảo vì vậy Quý khách khi đọc thông tin này cần tham khảo ý kiến luật sư, chuyên gia tư vấn trước khi áp dụng vào thực tế.)
Nếu bạn cần thêm thông tin xin đặt câu hỏi vào ô hỏi đáp bên dưới để chúng tôi có thể hỗ trợ cho bạn nhiều hơn. Xin chân thành cảm ơn.
